“De mooiste vorm van circulariteit is om een gebouw helemaal niet te slopen”

Pas op als je in de bouw werkt: na dit artikel gooi je geen materiaal meer weg

Het gebeurt vaak zonder dat we erover nadenken: we slopen gebouwen en brengen alles wat er uit en af komt naar de stort. Maar is het niet een beetje dwaas dat we isolatiemateriaal er ergens de ene dag uitslopen en de dag erna in een ander gebouw met nieuwe rollen weer aanbrengen? Kees Boot van het Veenendaals ingenieursbureau BOOT vindt van wel en zette in samenwerking met andere partijen een marktplaats voor hergebruik van materialen op.

“Materialen uit gebouwen of bomen uit parken: het staat voor hergebruik allemaal op Insert”, zegt Kees Boot, directeur van het gelijknamige bureau BOOT. Naast inrichting van de buitenruimte in opdracht van onder meer gemeenten, provincies en waterschappen, doet het bedrijf ook de technische voorbereiding voor de sloop van bouwwerken. Boot: “We zagen veel materialen en grondstoffen uit bijvoorbeeld kantoren, ziekenhuizen en industriële complexen verdwijnen uit de keten en eindigen op de stortplaats of voor verbranding. Ook van gebouwen die niet lang daarvoor nog gerenoveerd zijn. Die gedachte vonden we moeilijk te verkroppen. Het kan toch niet zo zijn dat we alles gewoon maar in containers wegrijden?”

Afgedankte plafondplaten hergebruiken

Vanuit het vroegtijdig inzicht in welke materialen en grondstoffen er vrijkomen, richtte Boot samen met twaalf sloopbedrijven en twaalf groenbedrijven stichting Insert op. “Vanuit die samenwerking ontstonden al gauw initiatieven over hoe hergebruik het beste werkt en met welk verdienmodel”, aldus Boot. “Neem als voorbeeld de welbekende vierkante plafondplaten in kantoorgebouwen, die eens in de vijf jaar vernieuwd worden. Met sloopbedrijven bedachten we een proces waarin de afgedankte platen naar een werkplaats gaan. Daar worden ze schoongemaakt of opnieuw gespoten en weer in de markt gezet.” Op Insert worden inmiddels honderden materialen voor hergebruik aangeboden en fungeert de marktplaats steeds vaker als digitaal magazijn dat architecten gebruiken als bron voor materiaalontwerp.

In het Circulair Café (en andere kantoorruimtes) van BOOT krijgen circulaire materialen een nieuw leven

Niet slopen, maar behouden of verplaatsen

Boot kijkt sinds de oprichting van Insert anders naar het sloopproces. “We zeggen nu liever dat we gebouwen verplaatsen. Als het kan het hele gebouw en anders onderdelen, zoals de gevel of de vloer. Toch is de mooiste vorm van circulariteit om een gebouw helemaal niet te slopen. Op het universiteitsterrein in Leiden moest een hoog gebouw gesloopt worden. De sloopkraan stond al op het dak. Onder leiding van de architect vonden gesprekken met de opdrachtgever plaats om alsnog een deel van het gebouw te behouden. Uiteindelijk bleven de onderste twee verdiepingen gespaard en fungeren nu als fietsenkelder. Als je bewust nadenkt, vallen dingen logisch op zijn plek. En grondstoffen die je niet opnieuw hoeft te kopen, zorgen daarnaast voor een meer sluitend verdienmodel.”

Overheid: wees dapperder. Ondernemers: wacht niet af.

“Er wordt in een verdienmodel doorgaans puur naar geld gekeken, maar vergeten dat er zoveel CO₂ en grondstoffen bespaard kunnen worden”, vervolgt Boot. “Hier ligt ook een rol voor de overheid. Die stuurt op circulariteit door stortkosten te verhogen, maar mag best dapperder zijn. Ik zou graag zien dat het verplicht wordt om bij beton bijvoorbeeld minimaal 30% granulaat uit oud beton toe te voegen. In de idealistische fase wordt het genoemd en gezegd, maar in de praktijk komt het niet terug. Uiteraard zijn er meerdere redenen om het niet te doen, zoals beton dat duurder wordt en er minder mooi uitziet. Als de overheid hier actief op zou sturen, gaan er veel mooie dingen gebeuren. Maar ik wil ondernemers ook oproepen om niet af te wachten. Een beter milieu begint bij jezelf, toch?” Ondernemers met circulaire ambities kunnen voor financiering van hun duurzame plannen bij het BNG Duurzaamheidsfonds terecht.

Kees Boot van ingenieursbureau BOOT

Kan niet. Oh ja, toch wel.

Wat je zegt, moet je ook zelf doen, vindt Boot. “Drie jaar geleden hebben we bij de verbouwing van ons kantoor in Veenendaal alle materialen hergebruikt. In ons recent aangekochte nieuwe pand gaan we het hele interieur maken van sloopproducten op de markt. We hebben geleerd dat circulariteit een proces is van veranderingen én ook een sociaal tintje heeft. Zo hadden we gipswanden die we in zijn geheel van de metalen profielen wilden halen, maar wat volgens de aannemer niet kon. In gesprek met de montagemedewerkers zelf kon het toch wel. Dit soort dingen zien we continu gebeuren. Er heerst een sceptische houding, tot mensen merken dat iets toch kan en dat zelf ook logisch gaan vinden. Honderden straattegels die ergens overbodig worden en nieuwe tegels die honderd meter verderop gelegd worden: denk er zelf maar eens goed over na.”

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Dit is ook best wel een beetje vreemd, volgens circulair ondernemer Kees Boot

Boom van de kweker vs. boom van je buurman
“Als je een boom in je tuin wilt hebben, ga je naar een kwekerij en legt een paar honderd euro neer. Na een paar jaar wil je de tuin renoveren. De boom moet weg en belandt in de versnippermachine. Wat is het verschil tussen een boom van de kweker en een boom uit iemands tuin? Het is een kwestie van vraag en aanbod op elkaar aansluiten, zodat je weet waar de boom naartoe moet. Eigenlijk is heel Nederland een kwekerij.”

Hout uit Brazilië vs. Nederland
“Hardhout met een FSC-keurmerk komt uit verantwoord beheerde bossen in tropische gebieden. Alle kozijnen in ons land werden in de jaren 70, 80 en 90 van hardhout gemaakt. Als je die huizen nu sloopt, verdwijnt het hout ter verbranding, terwijl het betere kwaliteit was én is dan je nu ooit kunt krijgen. Kortom: je hoeft niet te oogsten in Brazilië, het ligt voor het oprapen in eigen land.”

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zelf aan de slag?

Bouwmaterialen of restafval hergebruiken? Ondernemers met circulaire ambities kunnen voor financiering van hun plannen (vanaf € 50.000) terecht bij het BNG Duurzaamheidsfonds. Meer weten? Bekijk de mogelijkheden.